ببین

گؤبکلی‌تپه نقطه صفر تاریخ

کشف گؤبکلی‌تپه، قدیمی‌ترین ساختار یادبود شناخته شده در تاریخ باورهای جهان، آنچه را که تاکنون درباره اجداد ماقبل تاریخ خود یعنی جوامع شکارچی-گردآورنده می‌دانستیم، دگرگون کرد. ما آنها را به عنوان گروهی از افراد می‌شناختیم که از مکانی به مکان دیگر مهاجرت می‌کردند و زمانی که حیواناتی را برای شکار و گیاهانی را برای جمع آوری می‌یافتند در همان مکان، در جوامع کوچک و کاملاً بدوی زندگی می‌کردند. با این حال، گؤبکلی‌تپه، با قدمت 9,600سال قبل از میلاد، نشان داد که آنها آنچنان که فکر می‌کردیم ابتدایی نبودند. آنها از نظر اجتماعی سازمان یافته بودند و می‌توانستند برای هدفی مشترک گردهم آیند، تا جایی که توانسته‌اند ستون‌های سنگی تی (T) شکل گؤبکلی‌تپه با وزن 15 تن را با نقش برجسته‌های حیوانات حکاکی شده که با مهارتی الهام‌بخش ساخته شده، برپا کنند، همچنین برای خود یک مرکز فرقه یا همان محل اجتماعات بسازند.

گؤبکلی‌تپه در سال 2018 در فهرست میراث فرهنگی یونسکو قرار گرفت و به عنوان هجدهمین منطقه میراث فرهنگی جهانی یونسکو در ترکیه شد. اگر می‌خواهید در مورد این تاریخ جذاب 12.000 ساله چیزهای بیشتری بیاموزید و قدرت ایمان و باور را احساس کنید، گؤبکلی‌تپه منتظر شماست.

هالفتی

هالفتی که در سال 855 قبل از میلاد توسط شاه آشوری شلمنسز دوم تاسیس شد، در 102 کیلومتری شرق غازی عنتاب واقع شده و یکی از روستاهای بود که تحت تاثیر سد بیرچک و مخزن آن قرار گرفته بود. بر خلاف دیگر روستاها، این روستا کاملا زیر آب فرات فرو نرفت و تنها بخشی از آن زیر آن ماند.

می‌توانید مسجدی که در حاشیه دریاچه جدید است را ببینید. اگر به سطح آب نگاه کنید، با منظره‌ای تقریبا سوررئال مواجه خواهید شد، خطوط اصلی خانه‌هایی را که زیر آب مانده‌اند، می‌توانید بینید.

اگرچه همه اینها باعث شده تا این منطقه به یک مرکز جذب گردشگر تبدیل شود، اما مکان‌های اقامتی و هتل‌های زیادی در هالفتی وجود ندارد، بیشتر به این دلیل که این روستا بخشی از جنبش «سیتاسلو» به معنی فرهنگ شهری آرام و بی دغدغه است.

در نزدیکی هالفتی، قلعه‌ای با نام روم‌قلعه وجود دارد که توسط آشوریان ساخته شده است و یک روستای متروک و نیمه غرق شده به نام ساواشان.

می‌توانید با قایق از هالفتی به روستای ساواشان و روم‌قلعه بروید، جایی که قلعه جالبی در بالای یک تپه وجود دارد.

برای رفتن به هالفتی از غازی‌عنتاب یا شانلی اورفا، ابتدا باید با یک شاتل به بیره‌جیک بروید و سپس از بازار آنجا، با شاتل دیگری به هالفتی برسید.

کوه نمرود

کوه نمرود از سال 1987 در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. این کوه به دلیل مجسمه‌های موجود در قله آن که توسط پادشاهی کماژن بنا شده، مشهور است. پادشاهی کماژن یک واحد سیاسی بود که پس از سقوط امپراتوری اسکندر مقدونی بر روی ویرانه‌های آن بنا شد.

این پادشاهی فقط 200 سال دوام داشت و بعداً بخشی از امپراتوری روم شد. اما در دوره موجودیت خود با قبرستان (نکروپولیس) و معبدهایش شهرت داشت. اینجا در واقع آرامگاه پادشاه آنتیوخوس اول است و مجسمه‌های موجود در این مکان بقایای آرامگاه وی هستند که در بالای کوه نمرود با آنها مواجه می‌شویم.

این مجسمه‌ها بین هشت تا نه متر قد دارند و در میانشان تصاویر و مجسمه‌هایی از پادشاه، شیرها، عقاب‌ها و خدایان مختلف ماد، یونانی و ارمنی وجود دارد. در ابتدا مجسمه‌ها در موقعیت نشسته قرار داشتند، اما در برهه‌ای از زمان تخریب شدند، سرهای آنها کنده شد و در مکان‌های امروزی خود پراکنده شدند.

نقش برجسته‌ها و البته مقبره‌ای نیز وجود دارد که برخی تصور می‌کنند مقبره یک پادشاه باشد که به همان سبک مجسمه‌ها تزئین شده است. اما باستان‌شناسان در مورد پیدا شدن مقبره پادشاه هنوز متفق‌القول نیستند.

زیوگما

زیوگما در سال 300 قبل از میلاد توسط سلوکوس اول نیکاتور، یکی از سرداران اسکندر مقدونی تأسیس شد. نام آن از پلی که دو ساحل فرات و زیوگما را به هم متصل کرده و در یونان باستان به معنی "پل" یا "گذرگاه" است، برگرفته شده است.

در سال 64 قبل از میلاد، زیوگما توسط رومیان فتح شد و انتقال حاکمیت آن به پادشاهی بیزانس امری طبیعی بود. در سال 253 میلادی شاپور اول پادشاه ساسانی این شهر را ویران کرد، پس از آن شهر دیگر نتوانست خود را آباد کند و در واقع هرگز به سطح شکوفایی قبلی خود بازنگشت.

در ادامه حملات اعراب منجر به متروکه شدن شهر شد. این مکان بعدها دوباره مسکونی شد، اما دیگر هیچ ربطی به زیوگمای قدیمی نداشت.

به دلیل احداث سد و دریاچه سدی، زیوگما نیز همانند برخی مکان‌های تاریخی دیگر منطقه، زیر آب ماند. تخمین زده می شود که 25٪ از سطح شهر در حال حاضر زیر آب رودخانه فرات قرار دارد.

موزه موزاییک باشکوه زیوگما، در شهر غازی‌عنتاب، با عناصر برداشته شده از این شهر تاریخی پیش از اینکه زیر آب برود، ایجاد شده است.

به هر حال، هنوز چیزهای زیادی برای کاوش و کشف توسط باستان شناسانی که به کار روی زیوگما ادامه می دهند، وجود دارد.

حصن کیفا در باتمان

باشکوه‌ترین دوره بین‌النهرین پس از سال 1101 میلادی و در زمان حکومت آرتوکید بود که حصن کیفا پایتخت آن شده بود و یکی از مهمترین مراکز جاده ابریشم به شمار می‌رفت. در آن زمان به حصن کیفا (قلعه سنگی) معروف بود. پلی که روزگاری از روی رودخانه دجله عبور کرده و دو قسمت شهر را در نزدیکی کاخ ویران شده درون قلعه بهم متصل می کرد، ارواح یک سلسله نابود شده را در اذهان تداعی می‌کند. آرامگاه زینال بئی متعلق به قرن پانزدهم که به طرز جالبی با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزئین شده، نشانگر تاثبر ایرانیان در منطقه را نشان می دهد.

بیره‌جیک

این شهر از کرانه غربی رود فرات شروع می‌شود و بخشی از آن در سمت مقابل این آبراه قرار دارد. نام آن ممکن است از «بیرتو» آمده باشد، که به زبان آشوری به معنی «تپه» است. امروزه اثری از چنین تپه‌ای دیده نمی‌شود، اما باستان شناسان بر این باورند که امروزه وجود فقط یكی از دوازده سنگر دفاعی قلعه، می‌تواند نشانگر وجود یک چنین ارتفاعی در گذشته باشد.

بیره‌جیک شهری بسیار قدیمی است که در حدود سال 2000 قبل از میلاد تاسیس شده است، اگرچه از قدیمی ترین گذشته آن چیز زیادی باقی نمانده است. این شهر در زمان‌های مختلف توسط هیتی‌ها، آشوری‌ها، ایرانی‌ها، بیزانس‌ها و عرب‌ها اداره شده است. برای جنگویان صلیبی‌ شهری شناخته شده بود. توسط تیمور لنگ در قرن 14 ویران شد.

بازدیدکنندگان باید از قلعه قدیمی عبور کنند و در امتداد دیوارهای آن، جایی که زیباترین منطقه شهر است، قدم بزنند. دوستداران پرندگان برای دیدن کلنی اکراس کچل شمالی که در اینجا به نام کِلایناک معروف است، به بیره‌جیک می آیند. این گونه تقریباً منقرض شده است، اما در بیره‌جیک به راحتی می توانید آنها را بین فوریه و ژوئیه مشاهده کنید.

گورستان باستانی مربوط به اوایل عصر برنز نیز بسیار دیدنی است، این گورستان به مدت 500 سال مورد استفاده قرار گرفته و بیش از 300 مقبره بین سال‌های 1997 الی 1998 در آن ساخته شده است.

میدیات

میدیات در استان ماردین واقع شده و با حدود60,000 نفر جمعیت، صاحب تاریخی است که در اعماق زمان گم شده است. از این مکان در کتیبه‌های آشوری در قرن 9 قبل از میلاد تحت عنوان ماتیات نام برده شده است و از آن زمان تا به امرزو تحت حاکمیت امپراتوری و پادشاهی‌های مختلفی نظیر آشوری‌، ارمنی‌، ماد، پارس‌، یونانی‌، رومی‌، بیزانس‌، عرب‌ و عثمانی‌ درآمده است.

هنگام گردش در مرکز تاریخی آن إحساس می‌کنی داخل داستان‌های هزار و یک شب هستی. دنیایی با از کوچه‌های قدیمی که خانه‌های ساخته شده با سنگ‌های تراشیده را در خود جای داده‌اند، بازارهای خارق‌العاده و معابد مسلمان و مسیحی که در غیر منتظره‌ترین نقاط با آنها روبرو خواهید شد.

اگر می‌توانید، از صومعه مور آبراهام هوبل در نزدیکی مرکز تاریخی شهر دیدن کنید، اما توجه داشته باشید که در ساعاتی که باز است به این مکان بروید.

بازار مسگران (باکیرجیلار چارشیسی)

بازار مسگران که حدود چهار قرن صدای چکش مسگران در ان طنین‌انداز شده، با فروشگاه‌های چوبی و خیابان‌های سنگفرش، گردشگران را به أعماق تاریخ می‌برد. این بازار متشکل از مجموعه بازارهایی است که استادان صنایع دستی در آنجا به تولید مشغولند. هنر مسگری که نام خود را به بازار بخشیده، هنوز در این مکان به حیات خود ادامه می دهد، زیرا ظزف و ظروف مسی هنوز در فرهنگ آشپزی شهر جایگاه مهمی دارند. اقلام مسی همچنین یک سوغات بسیار محبوب برای گردشگران و یک هدیه خوب برای مردم محلی غازی‌عنتاب هستند.

با این حال، جادوی بازار مسگری نه از تجربه خرید سنتی گردشگران نشأت می گیرد و نه از درخشش مس. جادو در صدای چکش استادانی است که صبح مغازه خود را باز می کنند و مس را یکی پس از دیگری ماهرانه می‌کوبند تا هنر دستی باشکوهی تولید کنند. نُت‌های این موسیقی صدها سال است که از استاد به شاگرد منتقل شده و منبع الهام آن چرخه بی‌پایان انتقالات احساسات از انسان به مس و از مس به انسان است. حتی اگر هیچ رهبر ارکستری وجود نداشته باشد، استادان مس می‌دانند که کدام نُت باید زیر باشد و کدام نُت بم و با ضربات کارآزموده خود، این فلز نرم مس را به یک قطعه فوق‌العاده تبدیل می‌کنند.

آرامگاه اسماعیل فقیرالله

تاریخچه رویداد نور منحصر به فرد آن به سال 1734 برمی گردد. ابراهیم حقی معظم له یک بار فرمودند، «خورشید چه ارزشی دارد اگر به سنگ قبر استادم نتابد؟» در پی مرگ استادش اسماعیل فقیرالله نیز زمینه برای شگفتی‌های بزرگ علمی از نظر نجوم و معماری هموار شد.

ابراهیم حقی معظم له، در کنار مقبره‌ای که استادش در آن به خاک سپرده شده، برج 8 زاویه ای به ارتفاع 10 متر ساخت، همچنین در شرق بقعه یک دیوار سنگی بنا کرد. در روزهای اعتدال بهاری و پاییزی که طول روز و شب برابر است (21 مارس و 23 سپتامبر)، نور خورشید که از پشت قلعه طلوع می‌کند، به این دیوار برخورد می‌کند. از آنجا که نور خورشید نمی‌تواند از درون قلعه عبور کند، نمی‌تواند به شهر تیلو برسد. نور خورشید از پنجره روی دیوار وارد شده و بر روی ساختار منشوری برج می‌شکند. سپس، نور از پنجره مقبره عبور کرده و سنگ قبر اسماعیل فقیرالله معظم له را نور افشان می‌کند. دیدن این رویداد خارق العاده هر ساله در روزهای 21 مارس و 23 سپتامبر امکان پذیر است.

موزه تاریخ علوم اسلامی

موزه تاریخ علوم اسلامی در غازی‌عنتاب، نوری بر دوران طلایی اسلام می تاباند. آثاری از رشته‌های پزشکی، شیمی، فیزیک، ستاره‌شناسی، نقشه‌نگاری و علوم دریایی در این موزه به نمایش گذاشته شده است. 103 اختراع متعلق به 54 دانشمند در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند که برخی از آنها نیز تعاملی هستند.

کئچی بورجو (برج بز

کئچی بورجو (برج بز) قدیمی‌ترین و بزرگترین برج دیوارهای شهر دیاربکر است و در نزدیکی ماردین کاپی قرار دارد. باغ های هوسل 700 هکتار وسعت دارد و از اراضی زیر کشت و حاصلخیز در نزدیکی رودخانه دجله است که در گذشته تمام محصولات دیاربکر در آن کشت می‌شده است. پل دجله که در بین محلی‌ها با نام «اون گؤزلو کوپرو» (پل ده دهانه) شناخته می‌شود حداقل 1000 سال قدمت دارد. کوه کِرکلار در نزدیکی آن بسیار باشکوه است.

مسجد جامع دیاربکر

مسجد جامع، یکی از نمادهای دیاربکر و یکی از مساجد نادر جهان است که چهار فرقه اسلام در آن در کنار یکدیگر نماز می‌خوانند. این مسجد یکی از قدیمی‌ترین مساجد ترکیه است که توسط سلطان سلجوقی ملک شاه در قرن یازدهم ساخته شده است.

در باغ مسجد جامع دیاربکر یک ساعت آفتابی وجود دارد که توسط اسماعیل الجَزَری (1136-1206) طراحی شده است. الجَزَری دانشمندی عالم بود که به عنوان نماینده‌ای برجسته از دوران طلایی اسلام شناخته می‌شود. الجَزَری اولین دانشمند و مهندسی بود که کارهایی را در زمینه سایبرنتیک انجام داد. وی مهندس ارشد کاخ آرتوکید بود که مقر این سلسله داخل دیوارهای شهر دیاربکر قراردارد. کتاب او به نام کتاب دانش دستگاه‌های مکانیکی هوشمند (1206) بعداً به چندین زبان اروپایی ترجمه شد و منبع الهام بسیاری از اختراعات مکانیکی در سراسر جهان شد.

مقبره نوح (تربت حضرت نوح) در شیرناک

مقبره نوح، دومین پدر بشریت از زمان طوفان تا به امروز، در مسجدی با همین نام واقع شده است. در سالهای اخیر هم حرم و هم مسجد آن مرمت شده است،.

محل دفن نوح ابتدا به یک کنیسه، سپس به یک کلیسا و در نهایت به یک مسجد در سال 639 تبدیل شد. این مقبره یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های مقدس است.

مورخان معروف ابن‌الامین فیروزآبادی، اولیا چلبی، کاتپ چلبی، ابوبکر هروی و براسوس بابلی می‌نویسند که این مقبره متعلق به نوح است. مقبره الجزَری، بنیانگذار سایبرنتیک نیز در داخل این مسجد است.

مدرسه مسعودیه

مدرسه مسعودیه در جناح شمالی مسجد جامع دیاربکر و در مجاورت نیمه شرقی مسجد واقع شده است. این اولین مدرسه‌ای است که در دیاربکر ساخته شده است. در این محل دو ستون سنگی دوار وجود دارد که در کنار محراب در حیاط مدرسه قرار گرفته است. این ستون‌ها به منظور شناسایی هرگونه ریزش در ساختمان که ممکن است در اثر زلزله رخ دهد، طراحی شده اند. می توانید ستون‌ها را با دستان خود بچرخانید و این اثر هنری باشکوه که تقریباً 800 سال پابرجا مانده است را بررسی کنید.

آبشارهای بوزاووا (فرات)

بهترین مکان برای تحسین فرات، بزرگترین رودخانه‌ای که حیات‌بخش منطقه بین‌النهرین است، بین شانلی اورفا و آدی‌یامان واقع شده است. می‌توانید پاهای خود را در آبشارهای نزدیک بوزاووا (فرات) در آب فرو کنید و این رود مقدس را که به بسیاری از تمدن‌ها زندگی بخشیده ، در أعماق وجود خود احساس کنید. این مکان برای عکاسی از فرات عالی است.

اکراس کچل شمالی (کلایناک)

ساکنان قدیمی بیره‌جیک می‌گویند: «با ظهور اکراس‌های کچل شمالی آسمان تاریک می شود».امروزه، تنها 150 عدد اکراس کچل شمالی در جهان باقی مانده است. این پرندگان فقط در امتداد رود فرات در منطقه بیره‌جیک در شانلی‌اورفا زندگی می‌کنند. نمونه‌هایی از این گونه نادر پرندگان را می‌توانید در مرکز پرورش اکراس کچل واقع در 3 کیلومتری شمالی مرکز منطقه بیره‌جیک مشاهده کنید. کارشناسان و راهنمایان داوطلب در مرکز منتظر هستند تا همه چیز را در مورد این پرندگان شگفت انگیز برای شما بازگو کنند!

هنر ملیله‌کاری

هنر ملیله‌کاری ریشه در تاریخ این منطقه دارد. این هنر عالی به اندازه خود بین‌النهرین قدمت دارد و قدمت آن تقریباً به 3000 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. ملیله‌کاری، هنری است که از پیچاندن گره به گره رشته‌های ظریف نقره یا طلا ایجاد می‌شود. امروزه بیشتر کارگاه‌های آموزشی مربوط به رشته‌های ملیله‌کاری در مرکز شهر ماردین و میدیات قرار دارند.

فرهنگ آشوری

حالا که تا اینجا آمده‌اید، دوست دارید در یکی از آیین‌های دینی آشوری شرکت کنید؟ آشوری‌ها مانند مسلمانان هر روز پنج بار نماز می خوانند. در ماردین می توانید در یک آیین دینی آشوری شرکت کنید. سرودهای خوانده شده شما را تحت تأثیر قرار خواهد داد و در صورت تمایل، پس از انجام دعا و مناجات می‌توانید از کارکنان خوش برخورد و صاحب اطلاعات در مورد این کلیسای باستانی و فرهنگ جامعه آشوری اطلاعات بیشتری کسب کنید.

تولید روغن زیتون

آیا دوست دارید در کیلیس، جایی که پوشیده از باغ‌های بی‌انتهای زیتون است، نحوه استخراج روغن زیتون با استفاده از روش‌های سنتی را ببینید؟

زیتون‌هایی در پایان پاییز رسیده می‌شوند، زیتون‌های رسیده جمع‌آوری شده و به کارخانه‌ها انتقال می‌یابند تا آسیاب شوند. اما برای استخراج روغن زیتون با استفاده از روش‌های سنتی، زیتون‌ها را به کارگاه‌های زیتون به نام ماهسرا می آورند. این زیتون‌ها به روش سنتی هزاران ساله توسط سنگ‌های بزرگ آسیاب می‌شوند. تنها تفاوت روزگاران گدشته با امروز در این است که در ایام گذشته برای چرخاندن سنگ آسیاب مردم از قدرت اسب، الاغ یا قاطر استفاده می‌کردند، در حالی که امروزه این کار با استفاده از قدرت موتور انجام می‌شود.

در اواسط ماه نوامبر، می‌توانید از کارخانه‌های روغن‌کشی زیتون دیدن کنید و خودتان نحوه استخراج روغن زیتون را ببینید.